top of page
  • gusanosdelamemoria

Poemas en Mè'phàà de Albania Morán Martínez

Updated: Aug 14, 2021


Albania Morán Martínez*

Fotografía: Autora

Àda mbewaàn


Khuitsiìn mbá’o idáà ríwiin

natso inu ya’o narambo,

rí ndá’ya ná rixo gu’wó,

ndàyáa mbámbá mi’cha.


Tsítsí nátháyaa mbi’yáa

nakidaàn me’tso inú rambo ma’ña,

xkhuani thane tsítsí,

nacha mane wiphi nidxa.


Ada mbéwaan kuitsíin,

athiwáan mina indo ngrama inu ya’o,

ra’khá makha ñò’òn mikhua

xo ma ri nakhidan

athiawan ri xa patriwin mbayi mukhua mbaxtèe.



Xuge lajuin, maxáan, wabààn, natambiyáa,

àda mbéwààn ñajuan,

gatsí nawin me’ne mbaàn

medxo inu giña.



Oruguita


Te veo en las mañanas,

sobre la yerba mora

que crece junto a mi patio,

hermoso gusanito de ojos grandes.


Atraviesas las hojas del jitomate rojo,

es tu rutina diaria para alimentarte,

mañana serás una hermosa mariposa.


Oruguita,

cuídate cuando andes en lo alto de los quelites,

te asechan peligros como los pájaros,

al atravesar,

no caigas al suelo,

porque la gallina te puede comer.


Ahora eres pequeñito,

inmaduro, indefenso, lloras,

un bebé oruga,

mañana serás grande con los vientos.


À’go tsàjdaa


Tsínwáa nawan,

a’wo drígo à’go tsí nawajan itsuù,

naxná mbi’yu chaña.


Xuge rá à’go tsajdaa ñajuan,

nathano guma, narajian xtíin, naraxnáa xtí’i,

nathiawan tsájdaa jami nathane mbáwii xabià.


Xugi ru’khue nathane tsítsí,

naraxun mi’cha,

nataxphithaminàa jañii mbi’i,

kanjgo mbamba ñajon,

asdo xó na’thá e’ge rí ragino numu wáá rí nathane,

tsé’yoo, rí na’ne ningáa rá,

jañii mbi’i rigàa natagayáa natiajon.


À’go tsajdaa, xá jiná,

xá thane sian, xaxnamijuan,

gakhe a’khian gathane, thane mba’khian xugi,

rá’kha machawa tsajdaa,

i’than xowe.


Rebosuda


Se escucha el grito de una mujer,

se están separando sus huesos dando a luz.


Te has convertido en rebosuda,

mueles, lavas ropa, chaponas,

cuidas a tu criatura y atiendes a tu marido.


Es tu rutina,

te partes en el día para terminar los quehaceres,

y todavía el zorro se da el lujo de decirte que no vale la pena tu trabajo,

¿no se da cuenta que te cansas?


Rebosuda, no te enojes,

No hagas berrinche,

se fuerte y has grande tu corazón,

para que no llore tu bebé reboso,

te aconseja el tlacuache.



*Me gusta que me llamen Biyu Natse, soy hablante del idioma mè’phàà y originaria de la Ciénega municipio de Malinaltepec Guerrero, estudié en la Universidad Intercultural de Estado de Guerrero (UIEG) en la licenciatura de “Lengua y Cultura”. Mis pasatiempos favoritos son; bailar, tocar la guitarra y cantar, realizar manualidades, conocer nuevos lugares, socializar y aprender de los demás.

1,069 views0 comments
bottom of page